Dünyadaki İlk Kubbe
Dünyadaki ilk kubbe yapımı Romalılar tarafından yapılmıştır. Eski çağlarda yapılan yapılarda çatılar düz, odalar ise dikdörtgen şeklinde idi. Kubbelerin yapımı hem görünüşü, hem de bina içi gerek görsel, gerekse statik açıdan yapılara farklı bir değer katmıştır.
Dünyadaki İlk Kubbe
Pantheon, Roma
M.S. 118 ve 128 yılları arasında İmparator Hadrian tarafından inşa ettirilen Patheon, Roma’da bulunur ve belki de dünyadaki en ünlü kubbeli binalardan biridir. Yaklaşık iki bin yıldır ayakta kalan bina, Roma’da bulunan Romalılara ait anıtlar içerisinde en iyi şekilde korunmuş olandır. Aslında bir pagan tapınağı olarak inşa edilen Pantheon, 609 yılında bir Katolik Kilisesine dönüştürülmüştür. Bu yapı, Romalıların zekâsını ve inşa becerisini gösterir. Kubbenin genişliği 43.2 metredir; üzerinde ise çapı 9 metre olan daire şeklinde açık bir gözpencere bulunur. Modern zamanlardan önce dünya üzerindeki en büyük beton yapı olan kubbe, yukarıya çıkıldıkça daha hafif ve daha kompakt olan sağlam beton bloklardan yapılmıştır. Pantheon, mimari bir başyapıttır. Bu yapının sırrı, dış duvarlarının 6 metre kalınlıkta olması ve bu duvarların, kubbeye verilmesi gereken kemer desteği ihtiyacını karşılayan devasa destekler olarak görev yapmasıdır.
Kubbe, mimari alanda eski dönemlerden beri uygulanan bir unsurdur. Tarihi gelişim süreci içinde boyutları büyüyen kubbe asıl önemli gelişimini Türk ve İslam mimarisinde kaydetti. Kubbe zamanla cami mimarisinin vazgeçilmez bir unsuru haline geldi. Başlangıçta küçük boyutlu kubbeler inşa eden Türk mimarlar, özellikle İstanbul’un fethinden sonra büyük kubbeli eserler yapmaya başladılar. Mimar Sinan’ın Edirne’de Padişah II. Selim adına inşa ettiği Selimiye Camii’nin kubbe çapı 31,25 metredir.
Kubbe Nasıl Yapılır?
Kemerler gibi, kubbeler de ahşap bir kalıp iskele üzerine inşa edilir. Yapım tamamlandıktan sonra bu ahşap kalıp sökülür. İlk kubbe yapımı Romalılar tarafından gerçekleştirilmiştir.
Bizanslılar, kubbe yapımcılığında ileri bir adım daha attılar ve kare şeklinde bir mekânın üzerini kubbeyle kapatmayı başardılar. M.S. 537’de yapılan Ayasofya, bunun en görkemli örneğidir. 1300’lü yılların sonlarında, Orta Asya’da, Semerkand yöresinde, İslam şaheseri olan kubbeler yükselmeye başladı. Rönesans’la birlikte, kubbe yapımcılığı bir kez daha Avrupa’ nın tekeline geçti ve yeni başyapıtlar, Avrupa’nın çeşitli yerlerim süsledi. Osmanlıların da kubbe mimarisine büyük katkıları oldu. Modern geometrik kubbelerin yapımı ise 1948 yılından itibaren Amerikalı mimar Buckminster Fuller’ın öncülüğünde gerçekleşti.
Kaynak: Vikipedi, Nat Geo TV