Dünyadaki İlk Robotlu Obezite Ameliyatı
robotik cerrahi
Dünyada ilk kez obezite ameliyatını robot kullanarak tek delikten yapan Doç. Dr. Umut Barbaros, ameliyatı nasıl gerçekleştirdiklerini anlattı. Cerrahi amaçlarla kullanılan robotların yakın gelecekte daha da küçülebileceğini söyleyen Doç. Dr. Barbaros, cerrahların kendi odalarından bile ameliyat yapabilir hâle gelebileceklerini dile getiriyor.
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Umut Barbaros yönetimindeki Türk doktorlar, dünyada ilk kez göbekten tek delikten girerek robotik cerrahi ile obezite ameliyatı yaptılar. Doç. Dr. Barbaros, yaklaşık beş saat süren ameliyattın önemini ve ameliyatı nasıl gerçekleştirdiklerini anlattı.
Gerçekleştirdiğiniz ameliyat hakkında bilgi verebilir misiniz?
Obezite cerrahisinde birçok teknik var. Bunlar, kelepçe ameliyatı, tüp mide, gastrit, by-pass, biliopankreatik diversiyon gibi geniş bir yelpazeye yayılır. Gerçekleştirdiğimiz Biliopankreatik Diversiyon adı verilen teknik, yeme bozukluğu olan hastalarda uyguladığımız, emilim bozucu cerrahi bir girişimdir. Midenin 3’te 2’si alınıyor ve ince bağırsağın sonuna doğru dikiliyor. 1978 yılından beri yapılan bu ameliyatın başarı oranı çok yüksek. Açık cerrahi yerine laparoskopi yani kapalı ameliyat öneriliyor. Laparoskopik ameliyatla da 4 ya da 5 delikten yapılıyor. Laparoskopide karın içerisine karbondioksit veriliyor. Hastanın karnı yaklaşık 12-13 mm şişiriliyor. Bir kubbenin içerisinde çalışıyormuşsunuz gibi bir çalışma alanı oluşturuluyor. Karnın içine 1-5 cm’lik deliklerden girilip el kullanılmadan ameliyat yapılıyor.
Biz, dünyada ilkleri başaran akademik felesefenin yetiştirdiği nesiliz. 2009 yılından beri tek delikten ameliyat yapıyoruz. Tek delikten cerrahiyle dalak, pankreas, karaciğer gibi bir sürü organı laparoskopik olarak ameliyat ettikten sonra düşündük ki özellikle obezite hastalarında, karına uyguladığınız her türlü girişim, enfeksiyon ve fıtık açısından büyük risk taşır. Bunu minimuma indirmek için tek deliği kullanmayı düşündük. Robot cerrahisi ile tek delikten ameliyatı birleştirmeyi planladık.
Robot ve tek delikten cerrahiyi birleştirdiğimizde, hem bizim cerrah olarak rahat çalışacağımızı hem de hastaya vereceğimiz karın travmasının minimum olacağını düşündük. Ameliyat sonrası ağrı en aza iner, bağırsak hareketleri erken düzene girer, hasta erken yemek yemeğe başlar. Kozmetik açısından değerlendirirsek zaten çok daha üstün; göbeğin içindeki 2 cm’lik delik 1 ay sonra yok olur. 5-6 aydır bu konu üzerinde çalışmalar yapıyoruz. Bunu ilk yapabilmek için de erken davranmak gerekli çünkü dünyayla yarışıyoruz. Bu yaptığımız ilk vakaydı. İkincisini, üçüncüsünü hâlâ yapmadık. Zor bir teknik. Yapılabilirliğini göstermek için denedik. Bu ameliyatla ilgili bilimsel yayın yapmayı da düşünüyoruz. Umarım bu da bilim literatürüne girecektir.
Bu ameliyatı özel bir hastanede yaptık. Robot cerrahisinin üniversitemizde uygulanması konusunda Sayın Rektörümüz Prof. Dr. Yunus Söylet bizi destekliyor. Sanırım en kısa sürede bir robot alınacak, sonrasında bu girişimler üniversitemizde de yapılacak.
Bir yandan da İstanbul Üniversitesi’nde bir obezite grubu kurmaya çalışıyoruz. Obezite ile ilgilenen insanlar buraya dahil olmak istiyor. Amacımız bu grubu olgunlaştırmak ve multidisipliner bir yaklaşımla hastaları tedavi etmek. Cerrah, bu tedavinin bir parçası ancak cerrahi tek çözüm değil. Obezite hastalarında diyet, beslenme ve davranış bozuklukları tedavisi ve fiziki aktiviteyi arttırma da önemli yer tutuyor.
Robotik cerrahinin önemi nedir?
Robotik cerrahi, 2000’li yılların başlarından itibaren uygulanmaya başlandı. Laparoskopi devriminden sonraki ikinci büyük devrim bu. Laparoskopi kapalı ameliyat demektir. Karnın içini şişirip girilen deliklerden ameliyat yapmaktır. Bunun çeşitli zorlukları vardır; deliklerden girdiğiniz aletler 2 boyutlu görüntü verir. Bunu kolaylaştırmak için 3 boyutlu görüntü eşliğinde gerçekleştirilen robot cerrahisi doğdu.
Robot cerrahisindeki sistemde cerrah, hastanın uzağında (hatta bazen başka bir odada da) olabilir. Cerrahın çalıştığı mekânda gözünü dayadığı bir konsül var. Konsülden siz her şeyi 3 boyutlu görüyorsunuz. Hastanın içine robotun kolları giriyor fakat o kolları cerrah joystick’leri kullanarak kumanda ediyor ve ameliyatı yapıyor. Kısacası, uzaktan kumandalı bir laparoskopi ameliyatı gerçekleştirmiş oluyorsunuz. Yani ameliyatı cerrah elleriyle değil robotun kollarıyla yapıyor.
Aslında bu, askerî ortamlarda ve uzayda yapılacak olan cerrahi operasyonlar için planlanmıştır. Sonrasında bakılmış ki 3 boyutlu görüntü laparaskopiyi kolaylaştırıyor. Laparaskopik yapılması zor olan pankreas, mide, rektum kolon tümörü gibi ameliyatlar robotla daha kolay yapılıyor. Bu nedenle robotik cerrahinin avantajı büyüktür. Eğer ameliyatı tek delikten yapmazsanız, laparaskopiden daha üstün bir sonuç vermiyor; çünkü yine 3-4 tane delik var. Ama laparaskopik olarak yapılamayacak gibi düşünülen zor cerrahi girişimler robotla yapılabiliyor. Robot bir bakıma laparoskopiyi kolaylaştırıyor diyebiliriz.
Robotik cerrahinin laparoscopik cerrahiye üstünlükleri nelerdir?
Laparoskopik cerrahi, robot cerrahisi ile aynı teknik ama işin içine robot giriyor. Uygulanan teknik aynı: karnın içi karbondioksitle şişiriliyor, içine aletler giriyor; o aletleri cerrah direkt kullanıyorsa bu laparoskopi oluyor; o aletleri cerrah uzaktan kumanda ediyorsa ve bunlar robot kolu ise bu robotik cerrahi oluyor. Burada cerraha sağlanan en büyük kolaylık, oturarak çalışmasıdır. Cerrahın laparoskopide kullandığı uzun çubukların dönme kabiliyeti kısıtlı. Ancak robotik cerrahide içeri giren kollar robot kolu olduğu için 360 derece dönebilen bilek hareketleri yapıyor. Laparoskopide ayrıca cerrah görüntüyü televizyon gibi bir ekrandan izliyor yani görüntü iki boyutlu. İki boyutta algılamak zor çünkü derinlik kavramı yok; ama robotik cerrahide kafamı dayadığım konsülde 3 boyutlu görüntü yani derinlik hissi var. Bu sayede organların birbirine uzaklığını algılayabiliyorsunuz.
Robotik cerrahinin geleceği hakkında neler düşünüyorsunuz? Sizce bir sonraki aşama ne olacak?
Tek delikten cerrahi ve robot cerrahisi emekleme safhasında henüz. Teknolojik gelişmelerle beraber bu iş daha da kolaylaşacak, standardize hâle gelecek diye düşünüyorum. Çünkü bana kalırsa bundan 3-5 yıl sonra robot teknolojisi de çok gelişecek. fiu anda çok büyük olan kollar daha küçülmüş olacak. Belki kafanızı dayadığınız ve kocaman alan kaplayan konsül küçücük bir laptoptan yapılacak. Belki odanızdan ameliyat yapacaksınız. Bunlar çok uzak değil diye düşünüyorum.
Obezite nedir?
Obezite çağımızın hastalığıdır. Vücuttaki yağ oranının, fazla kilonun hastalık derecesine ulaşması demektir. Obezite hastalığı aslında çoğu zaman genetik bir hastalıktır. Beslenme bozukluğu ve genetik beraber olduğunda, obezitenin oranı artıyor. Bir kriter olarak vücut kitle endeksi konulmuştur. Vücut kitle endeksi, kilogram cinsinden kilonun metre cinsinden boyun karesine bölünmesi (kilogram/metrekare) ile bulunuyor. Kilosu 100 kg olan hastanın boyu 1.84 ise 100/1.84’ün karesi vücut kitle endeksini veriyor. 25’in üstü aşırı kilolu, 30’un üstü obezdir. Kırmızı çizgi 40’tır. Bu rakam, 40 ve üstü ise kişi morvit obezite dediğimiz, cerrahi endikasyonu gerektiren hastalardır. 50 ve üstü ise süper obezite dediğimiz ağır, ileri derecede emilim bozukluğu gerektirecek ameliyatları yapabileceğimiz hastalardır. Araştırmalar gösteriyor ki kırkın üzerindeki hastalarda diyet, spor, beslenme alışkanlıkları, davranış bozuklukları tedavisi, hiçbir işe yaramıyor. Kilo versek de daha fazlasını alıyoruz. Cerrahi girişim burada en başarılı olandır.
Kaynak: Öğr. Gör. Esma Demirer, “Robotla Obezite Ameliyatı”, İstanbul Üniversitesi Bilim Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı: 8, İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Yıl: 2012, s: 66-71)